Cây gậy Asclepius – Biểu tượng ngành Y

Nói đến rắn, người ta nghĩ ngay đến nọc độc hại người của nó. Nhưng thật ngạc nhiên là biểu tượng chính thức của ngành y, một ngành cứu người, lại là con rắn! Tổ chức Y tế thế giới và hầu hết các hiệp hội y khoa chuyên nghiệp đều sử dụng biểu tượng cây gậy với một con rắn quấn quanh, còn gọi là gậy Asclepius (tiếng Latinh: Aesculapius), đã tồn tại hơn hai nghìn năm trước. Vậy nguồn gốc và lịch sử ra đời của biểu tượng này xuất phát từ đâu?

–

Káº¿t quáº£ hÃ¬nh áº£nh cho bieu tuong nganh y

Asclepius là một thần y trong thần thoại Hy Lạp. Ông là một nhà phẫu thuật tài ba và nhà nghiên cứu dược liệu, thường đi chữa bệnh với cây gậy có một con rắn cuốn quanh. Truyền thuyết kể lại rằng khi Asclepius khám bệnh cho Glaukos, người bị sét đánh chết, thì một con rắn bò tới. Lúc ông đưa cây gậy ra gạt đi thì con rắn liền bám lấy rồi bò lên cuốn quanh cây gậy. Thấy vậy ông đã cầm cây gậy đập xuống đất để giết chết con rắn. Nhưng sau đó, ông rất ngạc nhiên khi một con rắn khác xuất hiện, đặt vào miệng con rắn bị giết một loại cỏ giúp nó sống lại. Ngay lúc đó, Asclepius học được một bài học đáng giá: ông dùng chính loại cỏ đó để cứu sống Glaukos. Từ đó, con rắn được xem là đầy tớ của Asclepius.

Dựa vào truyền thuyết trên, ngành y đã dùng biểu tượng con rắn quấn quanh cây gậy của Asclepius, tượng trưng cho sự thông thái, khả năng chữa bệnh và kéo dài tuổi thọ.

Biểu tượng này rất phổ biến trong thời cổ đại nhưng bị cấm đoán suốt thời đại Ki-tô giáo đến Trung Cổ. Sau thời Phục Hưng cho đến đầu thế kỷ 20 thì hình ảnh con rắn cuốn quanh cây gậy của Asclepius phổ biến trở lại và trở thành biểu tượng chính thức của ngành y. Tuy nhiên một số tổ chức y khoa thương mại lại dùng biểu tượng hai con rắn quấn quanh cây trượng có cánh (biểu tượng Cadeceus), xuất phát từ một hiểu lầm của giới Quân Y Hoa Kỳ từ đầu thế kỉ 20.

Nguồn:
https://en.wikipedia.org/wiki/Rod_of_Asclepius
https://en.wikipedia.org/wiki/Asclepius
https://baodatviet.vn/khoa-hoc/bi-an-khoa-hoc/bieu-tuong-nganh-y-lich-su-cua-mot-sai-lam-2341538/

Caduceus – Biểu tượng nhầm lẫn của ngành Y

Hình ảnh một con rắn cuốn quanh cây gậy Asclepius là biểu tượng chính thức của ngành y. Nhưng có khi hình ảnh hai con rắn cuốn quanh một cây trượng có đôi cánh (Caduceus) cũng được coi như biểu tượng cho ngành y, phổ biến hơn ở Mỹ. Điều này xuất phát từ một sự hiểu lầm.

Caduceus là cây trượng với hai con rắn quyện vào nhau, là vật bất ly thân của Hermes – một vị thần trong thần thoại Hy Lạp. Theo truyền thuyết, Hermes dùng huy hiệu Caduceus sau một lần ông thấy hai con rắn đang cắn nhau, và ông dùng cây trượng cấm giữa hai con rắn. Lập tức, hai con rắn quyện xung quanh cây trượng và làm thành hình tượng chúng ta hay thấy ngày nay. Cây trượng của Hermes có thể làm cả người thường lẫn thần thánh ngủ say như chết và cũng có thể đánh thức bất kỳ ai dù ngủ say cỡ nào đi nữa.

Hermes được xem là một sứ giả của thượng đế, là thần bảo hộ cho kẻ trộm, thương gia, lữ khách… Hermes còn chịu trách nhiệm dẫn đường cho những linh hồn của người chết đi vào địa ngục. Do đó, đặt hình tượng Caduceus trên những chiếc xe tang thì hợp lý hơn.

Lấy hình tượng cây trượng hai rắn của Hermes làm biểu tượng ngành y là một sai lầm.

Nhưng tại sao lại có sự nhầm lẫn này? Câu trả lời có lẽ từ khi Quân y Mỹ dùng dấu hiệu này từ năm 1856. Năm 1902 biểu hiệu được thêm vào đồng phục của giới Quân y. Sự không hợp nhất về dấu hiệu y khoa đã được nhân viên thư viện lưu ý giới chức có thẩm quyền, nhưng dấu hiệu vẫn không thay đổi. Góp phần vào sự nhầm lẫn này là nhà xuất bản John Churchill bên Anh, chuyên in sách ngành y cuối thế kỷ 19. Ông chủ nhà in là Churchill cho rằng hai con rắn biểu tượng cho sự phối hợp giữa y học và văn học nên dùng làm dấu ấn của nhà in. Điều này làm giới lãnh đạo Quân y Mỹ thời đó hiểu lầm Caduceus là biểu tượng ngành y ở Anh, Pháp và Đức. Nhưng trong thực tế, cả ba nước này đều dùng gậy Asclepius làm biểu tượng chính thức của ngành y.
Một chút thống kê:
Thống kê năm 1992 của Walter J. Friedlander về cách sử dụng dấu y khoa ở Mỹ cho thấy những hiệp hội y tế nghề nghiệp thường dùng cây gậy Asclepius nhiều hơn (62%), trong khi những cơ sở y khoa thương mại lại thường dùng dấu Caduceus hơn (76%).
Theo tác giả, các hiệp hội nghề nghiệp chuyên môn hiểu rõ ý nghĩa nên tôn vinh biểu tượng cây gậy Asclepius, còn các tổ chức y khoa thương mại thì chú trọng nhiều hơn đến hình thức trên sản phẩm của mình (Caduceus nhìn đẹp, cân đối hơn) nên dùng Caduceus.

Nguồn:
https://en.wikipedia.org/wiki/Caduceus
https://baodatviet.vn/khoa-hoc/bi-an-khoa-hoc/bieu-tuong-nganh-y-lich-su-cua-mot-sai-lam-2341538/